Op vrijdag 1 maart is het de Nationale Complimentendag. Een mooi moment om aandacht te schenken aan het compliment als instrument voor verbinding in de wijk.
Het ongemakkelijke compliment
Het compliment. Het voelt voor veel mensen vaak ongemakkelijk. Zowel het geven van een compliment, als het in ontvangst nemen ervan: beide zijn omgeven met een zweem van ongemak en onderhuidse negativiteit. Wie een compliment geeft, ‘zal wel iets van je willen’. En wie het compliment ontvangt, ‘moet niet verwaand gaan worden’. Met een compliment lijk je het eerder fout te doen dan goed.
Een compliment kost geen cent?
Toen ik van de werkgroep van buurtsite Brakkenstein dan ook de vraag kreeg om voor de wijk een stuk over de complimentendag te schrijven, om op die manier aandacht te vragen voor de waarde van het compliment in Brakkenstein, werd er tegelijk ook lacherig in de werkgroep gereageerd. “Haha, ja,” zei iemand. “Want een compliment kost immers geen cent!”
Het waardeloze compliment
Toen al het lachen over het onderwerp langzaam was weggeëbd, vroeg ik me echter toch ook af of er in dat gezegde misschien een belangrijke kern van het probleem verscholen lag. Want als het waar is dat een compliment inderdaad ‘geen cent kost’...is dan een compliment in feite niet ook gewoon waardeloos? Wat geen cent kost, is immers goedkoop, het heeft geen of nauwelijks waarde. Om het anders uit te drukken: “Je koopt er in feite niks voor.”
Verlegenheid
Geldt dat dan ook voor een compliment? Koop je er werkelijk niks voor? Een dergelijke visie op het compliment vind ik in ieder geval jammer. Intuïtief vermoed ik immers dat we, zonder het compliment, een mooie gelegenheid verliezen om duidelijk te laten merken dat we de ander zien. Dat die ander van waarde is. Om de verbinding met de ander te leggen. Tegelijk snap ik dat die eerdere, negatieve visie op het compliment ook niet uit de lucht komt vallen. We voelen ons al gauw verlegen bij het compliment. Deels heeft dat te maken met de verschillende eigenschappen van het compliment.
Het halfhartige compliment
Uit onze eigen verlegenheid met het onderwerp zijn we dan bijvoorbeeld al snel geneigd om onze complimenten halfhartig te geven. Op die manier blijven onze complimenten gemakkelijk hangen in de oppervlakkigheid: ‘Leuke jas heb je aan.’ Of slechts, een simpel door de lucht gegooid: ‘Goed gedaan.’ Hoezo ‘goed gedaan’? Wat is er goed gedaan? En wat was er precies ‘goed’ dan? Een dergelijk compliment is inderdaad een ‘goedkoop compliment’. Het is achteloos gegeven. En daarmee waardeloos.
Het ambivalente compliment
Of we maken onze complimenten ambigu van aard. Door - in dezelfde beweging dat we de complimenten geven - ze min of meer van zelf tafel te vegen: “Goh, goed gedaan. Minder fouten dan de vorige keer.” Dat is eigenlijk geen compliment. Dat is dubbelzinnige kritiek.
Het manipulatieve compliment
En natuurlijk is het ook waar: complimenten worden inderdaad soms ingezet als middel om iets voor elkaar te krijgen. Het meest voor de hand liggende voorbeeld daarvan treffen we natuurlijk in de kring van het uitgaan, flirten en daten: “Goh, wat zie jij er mooi uit…” Maar er zijn ook andere voorbeelden te bedenken waarin het compliment vooral wordt ingezet als middel voor manipulatie.
Negatief is makkelijk
Het is bovendien ook veel gemakkelijker om het negatieve te zien, in plaats van wat goed gaat. We zijn immers geneigd om wat goed gaat als vanzelfsprekend aan te nemen. Wie kijkt naar het alledaagse moet moeite doen om daarin te zien wat er goed gaat. Het is immers zo alledaags, dat we de details erin gemakkelijk over het hoofd zien. Het is veel gemakkelijker om de afwijkingen te zien en de focus te leggen op wat er niet goed gaat.
De positiviteit van negatieve aandacht
Soms voelt het ook goed om die aandacht aan het negatieve te schenken. Laten zien dat je goede en grondige aandacht voor de fouten hebt - in het werk, in gedrag, in de ander - toont dat e ambitie hebt, dat je streeft naar méér. Wie altijd de leemtes ziet, wie de gaten in het werk kan aanwijzen, wie de donkere kanten in iets ziet, is immers altijd op zoek naar beter. En zoeken naar beter is goed!
De 'ongewone' aandacht voor het goede
Maar hoe zit het dan met de aandacht voor wat goed gaat? Voor het oog voor al het schone in wat al aanwezig is? Voor alle eigenschappen die er allemaal al zijn in iemand of in iets. Wanneer is het goed dat iemand er is? En vooral: wanneer laten we dat aan de ander zien en horen? Is het echt zo ongewoon om aandacht te hebben voor het goede?
Het compliment als ‘volbrenging’
Misschien is het goed om te weten dat het woord ‘compliment’ in de wortel hoogstwaarschijnlijk komt van het Spaanse werkwoord 'cumplir', dat ‘(ver)vullen’ betekent, dat vervolgens in de wortel weer is afgeleid van het Latijnse ‘complere’, dat ‘vullen’, ‘volledig maken’ en/of ‘volbrengen’, betekent. Vooral die betekenissen ‘volledig maken’ en ‘volbrengen’ spreken mijzelf daarbij erg aan. Het compliment biedt in die betekenis immers de kans om de ander ‘volledig’ te maken’, om de ander aan te vullen en hem of haar te ‘volbrengen’.
Het oprechte compliment
De werkelijke waarde van het compliment ligt, denk ik, vooral in dat laatste: we vullen met het compliment een ander aan en maken hem of haar daarmee volledig. Maar om dat werkelijk te kunnen doen, om aan een compliment werkelijk een oprechte betekenis voor de ander te geven - en het compliment niet halfhartig, niet ambivalent, niet manipulatief te laten zijn - daarvoor zijn een aantal belangrijke ingrediënten nodig.
Wat maakt een compliment waardevol?
Ten eerste zou je een compliment niet oppervlakkig en in het voorbijgaan moeten geven. Een echt compliment betekent juist een moment van stilstand. Van diepte. Van aandacht. Het betekent dat je je echt in de ander hebt verdiept. Het betekent dat je jouw ‘toevoeging’ aan de ander in detail wil geven. Dat je die concreet maakt. En dat je een moment wil hebben voor de ander om hem of haar die ‘volbrenging’ die in het compliment verscholen ligt, te schenken.
Het compliment als moment van contact
Het echte compliment zit het misschien zelfs minder in ‘wat je zegt’ en meer in de aandacht die erachter verscholen zit. Dat je de ander daadwerkelijk hebt willen zien, om de positieve details van die ander te ontwaren en die aan het voetlicht te brengen. Het werkelijke compliment is, met andere woorden, een moment van oprecht en openhartig contact.
Het belang van ontvangen
Belangrijk daarbij is echter ook die andere kant: het ontvangen ervan. We zijn als mensen vaak geneigd om juist bij complimenten in elkaar te duiken, ze weg te wuiven, ze te negeren of direct ‘te verkleinen’. “Ach,” zeggen we dan. “Het was niks.” Met een dergelijke reactie doe je het moment van contact dat de ander je biedt te kort. Bovendien ontneem je jezelf een mogelijkheid om ‘volledig’ te worden en ‘tot vervulling’ te komen.
Durf
Durf daarom, bij het ontvangen van het compliment, dat compliment ook werkelijk te voelen. Durf blijdschap te voelen voor het moment van contact. Reageer niet alleen van buiten, met de woorden: ‘Dank je wel, dat is leuk om te horen.’ Maar laat het ook van binnen toe. Open de deur voor een moment van innerlijke vreugde, omdat jij als mens gezien wordt door de ander.
Het compliment als moment van vreugde!
Want uiteindelijk ís compliment toch ook werkelijk een moment van vreugde? Met het compliment laten we zien dat we elkaar waarderen. Dat we elkaar zien, dat we ons in elkaar verdiepen, dat we ons inleven in elkaar. Het geven en ontvangen van complimenten opent de mogelijkheid van contact, met de ander, met je buurman, met je vrienden, in de buurt en de wijk.
Het ‘dure’ compliment
Laat jouw compliment daarom veel meer waard zijn dan een cent. Laat het een duur compliment zijn: maak het waardevol. Besteed er aandacht aan. Neem er de tijd voor. Verdiep je in de details van wat je wil zeggen tegen de ander. Laat jouw compliment de ander vervullen. Zo vormt het compliment voor iedereen een prachtig moment van verbinding. Een moment dat we tegen elkaar zeggen: “Ik zie jou. Fijn dat jij er bent. Je bent voor mij van waarde…”
Ik wens Brakkenstein heel veel complimenten toe!
Rogier is lid van de Werkgroep Buurtsite Brakkenstein en redactielid en columnist bij Wijkblad Brakkenstein en columnist bij De Heistal, wijkblad voor Grootstal en Hatertse Hei. Voor zowel de werkgroep als de wijkbladen schrijft hij met name over sociaal-maatschappelijke onderwerpen.
Hij heeft daarnaast een eigen blog: http://rogierteerenstra.wordpress.com, waar hij schrijft over diverse onderwerpen op gebied van spiritualiteit, psychologie en filosofie. Je kunt contact met hem opnemen via: