(Een verkorte en aangepaste versie van deze column is tevens verschenen in Wijkblad Brakkenstein, hier digitaal beschikbaar.)
Delen in kwetsbaarheid
Voor iedereen die wel eens een beroep heeft moeten doen op hulpverlening – of die er misschien tegenaan hikt om dat beroep te moeten doen – is het bekend. De bijna onvermijdelijke vraag die gesteld gaat worden in het hulpverlenende gesprek luidt: ‘Hoe kunnen we jouw sociale omgeving betrekken bij het oplossen van je situatie?’ Het is een vraag die de sociale professional in zijn of haar opdracht vanuit de overheid heeft meegekregen. Zelfs al zouden ze de vraag misschien niet willen stellen (hoewel dat ook discutabel zou kunnen zijn): dan nog zouden ze het niet kunnen. Het zit nu eenmaal in de instrumentele, professionele rugtas die ze hebben meegekregen.
“Ik los het zelf op!”
Onlangs las ik hierover een interessant artikel op movisie.nl, over een hulpverlener die onderzoek heeft gedaan naar de vraag waarom juist deze vraag naar het sociale netwerk toch vaak een drempel is binnen het gesprek met de hulpvrager. “Ik los het zelf op,” is de titel van het rapport dat ze uiteindelijk als antwoord op die vraag heeft geschreven. Die zin vormt het antwoord dat negentig procent van de hulpvragers geeft, wanneer gevraagd wordt wie er vanuit de sociale omgeving hen zou kunnen helpen. Privacy speelt in dat antwoord een rol. Angst voor gezichtsverlies. Bang om anderen lastig te vallen. Een vrees, kortom, die regelmatig zelfs zo groot is dat, op het moment dat de vraag opnieuw gesteld de samenwerkingsrelatie tussen hulpvrager en hulpverlener op het spel kan komen te staan.
Bang om om hulp te vragen
Kortom: mensen kunnen zo bang zijn om hulp te vragen bij de eigen omgeving, dat ze bereid zijn om de aanvankelijk hulp biedende lijn daarvoor los te knippen en dieper in de problemen te komen, puur om die vraag om hulp aan de naaste omgeving te vermijden. Onderzoek, zo stelt het artikel van movisie tevens, toont ondertussen aan dat de hulp en steun tussen burgers, tussen wijkbewoners en buren, zelf al met al ook maar moeizaam tot stand komt. Samen houden we blijkbaar deze toestand in stand. De ongeschreven regel blijkt nog steeds te luiden: ‘Problemen hoor je zelf op te lossen. En ongevraagd advies hoor je niet te geven.”
Erkennen van kwetsbaarheid
Autonomie en eigen regie zijn daarbij vaste steekwoorden om de ballonnetjes rondom de vraag naar de sociale omgeving lek te prikken. Maar, zo wijst het artikel aan: eigenlijk is er iets anders aan de hand. De kwetsbaarheid van het falen zelf en de angst voor afwijzing bij het om hulp vragen; dat zijn de werkelijke obstakels die de vraag naar het sociale netwerk in de weg staan. De echte ingang tot de sociale omgeving zit dan ook precies bij die kwetsbaarheid – of beter gezegd, bij het erkennen van die kwetsbaarheid van ‘wij mensen’.
We weten allemaal hoe het is om te worstelen
Uiteindelijk begint de vraag naar onze sociale omgeving bij de hulpvraag dus eigenlijk bij een erkenning die nog voorafgaat aan die vraag zelf. Namelijk bij de erkenning dat we allemaal weten wat het is om te worstelen. Dat we allemaal in meer of mindere mate weten hoe het is om verantwoordelijk te zijn voor iets dat minder goed gaat of ging in ons leven. En dat we tevens allemaal weten hoe fijn het is om een steuntje in de rug te krijgen van een bemoedigende blik of opmerking uit onze omgeving (en als we het niet weten, dan kunnen we ons er een voorstelling bij maken).
Een basis voor het delen van kwetsbaarheid
Kortom, misschien is de vraag allereerst: waarom bouwen gezamenlijk niet meer aan een basis waarbij we onze kwetsbaarheid durven delen? Zodat juist die drempel naar het sociale netwerk er niet hoeft te zijn, omdat we daarin al gezamenlijk ingebed in zijn?
Uiteindelijk hoop ik daarom dat Brakkenstein een wijk is die daaraan werkt. Een wijk kortom, die de handen uitgestoken houdt naar elkaar, omdat alle straten en alle huizen van elkaar weten: wij delen, naast onze kracht, ook onze kwetsbaarheid. En juist daardoor zijn wij aan elkaar verbonden…
Rogier is columnist en essayist. Hij heeft een eigen blog: http://rogierteerenstra.wordpress.com waar hij schrijft over diverse onderwerpen op gebied van spiritualiteit, psychologie en filosofie. Je kunt contact met hem opnemen via .